نژاد هلشتاین

نژاد هلشتاین
این گاو معمولا به دو دسته فریژن هلندی و هلشتاین فریژن تقسیم شده است. در واقع خاستگاه اصلی این گاو در مناطق ساکسون و فریزین در شمال آلمان و جنوب هلند است. منابع موثقی در رابطه با ورود هلشتاین به ایران دسترس نیست ولی بنا به اظهارات متولیان این صنعت پیش بینی شده است که اوایل سال 1320 گاوهای هلشتاین به شکل دام‌های نر جهت افزایش تولید شیر با برنامه‌های آمیختهگری وارد کشور شدند و متعاقبا به صورت تلیسه‌های آبستن در قالب پرورش گاوداری‌های صنعتی خردهپایی در استان‌های کشور توزیع شده‌اند. بنابر آمار موجود حدود 35.000 راس گاو هلشتاین به صورت تلیسه آبستن وارد کشور شده که منابع اولیه گاوهای هلشتاین ایران و عمده کشورهای وارد کننده هلشتاین قبل و بعد از انقلاب به ترتیب آمریکا، کانادا، آلمان، هلند و دانمارک بودند. آخرین بخش از واردات گاو هلشتاین به کشور مربوط به سال 1370 می‌باشد.

پراکنش
جمعیت گاو هلشتاین نزدیک 1.200.000 راس برآورد شده است که در افق چشم انداز برنامه آینده (سال 1404) پیش بینی می‌شود این تعداد به 1.500.000 راس افزایش یابد. حدود 15 درصد جمعیت مولد کشور نژاد هلشتاین می‌باشد که حدود 97 درصد گاوهای اصیل کشور را شامل می‌شود و نزدیک 45 درصد تولیدات کشور را به خود اختصاص می‌دهد. امروزه گاو هلشتاین در اکثر نقاط کشور پراکنده‌اند. هم به صورت سنتی و هم نیمه صنعتی و کاملا صنعتی در کشور پرورش می‌یابند و توسعه گله‌ها در اطراف شهرهای صنعتی ایران می‌باشد. عمده پراکنش گاو هلشتاین در اطراف شهرهای صنعتی از جمله تهران، اصفهان، قزوین، فارس، آذربایجان شرقی، کرمانشاه، خراسان رضوی بوده و در سایر استان‌ها به صورت پراکنده می‌باشد. 7 ایستگاه تولید مواد ژنی در کشور فعال می‌باشند که سالانه بیش از 2.5 میلیون دز اسپرم را دارند.
وضعیت کنونی
واردات مواد ژنی (گوساله نر، اسپرم‌های منجمد شده) گاوهای برتر نژاد هلشتاین به دلیل ارتباطات ژنتیکی و بهبود ژنتیکی در داخل این نژاد صورت می‌گیرد که حدود 20 درصد کل تولیدات کشور را شامل می‌شود و مابقی آن از منابع داخلی تامین می‌گردد. در حال حاضر گاوداری‌های صنعتی در کشور به لحاظ بازار مصرف شیر و افزایش فرهنگ مصرف شیر از حالت خرده پایی به شکل بنگاه‌های اقتصادی فعالیت دارند و می‌توان ادعا کرد که بعد از آمریکا، ایران دومین کشور از لحاظ اندازه گله می‌باشد که واحدهای گاو شیری با ظرفیت 15.000 راس در حاشیه شهرهای صنعتی فعالیت دارند.
خصوصیات ظاهری
گاو هلشتاین از بزرگترین نژادهای شیری جهان است. سن بلوغ در این نژاد بیش از نژادهای شیری دیگر است (به استثناء جرسی، گرنزی و ایرشایر). این گاو دارای بدنی حجیم و درشت بوده و اتصال پستان‌ها به بدن در این گاو بسیار مناسب است. رنگ آن ممکن است سیاه یکدست یا دارای لکه‌های سیاه و سفید باشد. در برخی موارد گاوهایی به رنگ قرمز و سفید نیز دیده می‌شود.
صفت
گاو نر
گاو ماده
وزن (کیلوگرم)
1.200-1.000
700-600
ارتفاع جدوگاه (سانتی‌متر)
152
140

خصوصیات تولیدی
نژاد هلشتاین به گاوی با بیشترین تولید شیر و کمترین درصد چربی شهرت یافته است. کمترین درصد چربی با کمترین درصد مواد جامد نیز همراه است (به طور کلی اگر درصد مواد جامد بدون چربی در شیر نژادی کم یا زیاد باشد، درصد چربی آن نیز کم یا زیاد خواهد بود). سازگاری بالای آن باعث شده که در ایران به یکی از محبوب‌ترین نژادهای گاوی برای تولید شیر مورد توجه قرار بگیرد، تولید شیر زیاد، عمر طولانی و سازگاری محیطی آن باعث شده که اکثریت دامداران و تولیدکنندگان شیر، هلشتاین را مورد توجه خود قرار دهند. گاو این نژاد به دلیل رشد نسبتا سریع و تولید لاشه‌ای بسیار مطلوب، از لحاظ تولید گوشت هم دارای اهمیت است و در میان نژادهای شیری بهترین لاشه را دارد. گوساله این نژاد در بین نژادهای شیری بیشترین وزن را دارد. این ویژگی همراه با رنگ سفید چربی بدن، این نژاد را برای تولید گوشت سفید گوساله مناسب می‌سازد. در برنامه‌های اصلاح این نژاد، در ابتدا شیر تولیدی آن برای تهیه پنیر مورد استفاده قرار می‌گرفت و چون برای تولید پنیر شیر زیادی نیاز است، بنابراین به طور عمده بر روی گاوهایی با تولید شیر بالا و کم چرب تاکید می‌شد. میانگین تولید شیر گاوهای ماده در سال در حدود 12.249 لیتر است و درصد چربی این شیر 73/3 درصد و درصد پروتئین آن 04/3 درصد می‌باشد. میانگین شیر تولیدی نژاد هلشتاین روزانه 39-41 لیتر است، که خوراک روزانه آن 25 کیلوگرم است.
خصوصیات تولید مثلی
گوساله ماده در 15 ماهگی یعنی وزنی حدود 362 کیلوگرم، قادر به جفت‌گیری است. گاو ماده در شرایط مطلوب اولین گوساله خود را در 24 تا 27 ماهگی به دنیا می‌آورد و عمر مفید آن شش سال است. طول دوره آبستنی گاو هلشتاین نزدیک به 280 روز است. میانگین عمر تولیدی این نژاد حدود 3/3 شکم می‌باشد و فاصله گوساله‌زایی در این نژاد حدود 14 ماه است.